Wat is endometriose?

Endometriose is een goedaardige, hormoonafhankelijke ziekte die voorkomt bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Zij wordt gekenmerkt door de migratie van cellen uit het endometrium (het slijmvlies dat de binnenkant van de baarmoeder bekleedt), die, met name vermengd met bloed, via de vagina worden uitgestoten en geëvacueerd. Bij sommige vrouwen worden deze cellen ook naar de eileiders geëvacueerd, en worden ze over het algemeen op natuurlijke wijze afgevoerd. Kenmerkend voor endometriose is dat deze cellen niet worden geëlimineerd en zich dus transplanteren en vermenigvuldigen op plaatsen die daarvoor niet geschikt zijn, zoals de eileiders.

Dit kan grofweg worden samengevat als de aanwezigheid en ontwikkeling van baarmoederweefsel buiten de baarmoeder. Weefsel dat dus niet correct wordt uitgestoten, maar verschillende organen kan aantasten (eierstokken, vagina, blaas, rectum, uterosacrale ligamenten).

Deze gynaecologische ziekte treft tegenwoordig bijna een op de tien vrouwen. De ziekte kan asymptomatisch zijn of gepaard gaan met talrijke ongemakken. De diagnose is daarom nog steeds zeer ingewikkeld.

Wat zijn de symptomen van endometriose?

Het belangrijkste symptoom is pijn. Deze kan optreden tijdens de menstruatie, bij seksuele gemeenschap of bij het plassen tijdens de menstruatie. Sommige vrouwen kunnen ook bekken- en buikpijn hebben. Dit kan leiden tot ernstige vermoeidheid in het dagelijks leven. Endometriose kan een vrouw belemmeren in haar beroepsleven, omdat zij zich niet kan bewegen vanwege de hevige pijn.

In sommige gevallen kan de ziekte leiden tot een risico op onvruchtbaarheid. Veel vrouwen ontdekken dat ze endometriose hebben wanneer ze niet zwanger kunnen worden. Sommige vrouwen zijn dus onvruchtbaar door de aanwezigheid van weefsel, cysten, die een barrière vormen voor bevruchting.

Bij endometriose bestaat ook een risico op kanker. Hoewel dit zeer zeldzaam is, kunnen de door endometriose veroorzaakte laesies leiden tot een risico op het ontwikkelen van een zeldzaam subtype kanker, voornamelijk een zeldzaam subtype eierstokkanker (minder dan 1%).

Wat zijn de oorzaken?

Helaas is het nog steeds moeilijk om een oorzaak-gevolgrelatie vast te stellen. Wel kunnen een aantal predisposities worden vastgesteld:

• Een genitale misvorming
• Genetische factoren
• Afhankelijkheid van hormonen
• Immuunfactoren (sommige vernietigen misplaatste cellen, andere niet)

Hoe wordt endometriose vastgesteld?

Helaas is er geen precieze manier om vast te stellen of u deze ziekte heeft. In feite kunnen alleen vrouwen met symptomen die overeenkomen met de bekende, profiteren van aanvullende tests om een precieze diagnose en behandeling te krijgen.  

Bij sommige vrouwen wordt de diagnose dan ook pas jaren later gesteld, hetzij omdat zij asymptomatisch zijn, hetzij omdat hun symptomen minder ernstig zijn of afwijken van de bekende symptomen. Een vrouw met symptomen die lijken op die van endometriose kan dus baat hebben bij:

• MRI
• Een echografie van het bekken via de vagina
• Een klinisch onderzoek zoals een bekkenaanraking of een eenvoudig bloedonderzoek om te zoeken naar biologische markers, maar dit onderzoek is niet erg betrouwbaar

In geval van twijfel kan de arts een laparoscopie (weefselverwijdering) uitvoeren, maar dit is een ingrijpende operatie die meestal als laatste redmiddel wordt gebruikt.

Wat zijn de behandelingen?

Pijn kan niet worden behandeld met paracetamol zoals menstruatiepijn. Er kunnen twee soorten behandelingen worden toegepast, die elkaar vaak aanvullen:

Chirurgische behandeling, via laparoscopie, d.w.z. excisie van de endometriotische laesies.

Medicamenteuze behandeling die erop gericht is de eierstok te blokkeren. Progestines of injecties met GNRH-analogen kunnen worden voorgeschreven om de hypofyse of de hypothalamus te blokkeren en de eierstok tot rust te brengen, waardoor een "kunstmatige menopauze" ontstaat. Soms volstaat het om de pil continu in te nemen.

De combinatie van deze twee behandelingen kan de verspreiding van endometriose beperken en soms zelfs stoppen. Het is een chronische ziekte en je kunt niet echt zeggen dat je genezen bent. Het ontstaan van endometriose is dus niet te voorkomen, maar een gezonde levensstijl kan het risico op het ontstaan of de complicaties beperken.